Badania wykonał zespół specjalistów z dwóch instytucji z Krakowa - Muzeum Narodowego oraz Instytutu Katalizy i Fizykochemii Powierzchni im. Jerzego Habera Polskiej Akademii Nauk. Szczegółowe wyniki badań zostały przedstawione na konferencji naukowej zorganizowanej w poniedziałek w Muzeum Narodowym w Gdańsku. 

 

Piotr Frączek z Muzeum Narodowego w Krakowie wyjaśnił, że zespół ekspertów wykonał na potrzeby analizy m.in. zestaw zdjęć o bardzo wysokiej rozdzielczości w świetle widocznym, w świetle UV i promieniach rentgenowskich. Zdjęcia te pozwoliły m.in. na analizę powierzchni, stanu werniksu oraz ewentualnych uszkodzeń i dawnych ingerencji konserwatorskich. Wykonano też badania termograficzne. 

 

Jak powiedział Frączek, badania wykazały, iż deski, na których powstał tryptyk Memlinga, są w dobrym stanie. "Nie znaleziono żadnych niepokojących zmian, pomimo tego, że na odwrocie widoczne są nieliczne ślady działalności drewnojadów" - powiedział Frączek dodając, że dobry stan desek jest m.in. efektem "dobrego doboru drewna i sposobu wykonania podobrazia, w tym odpowiedniego sposobu łączenia desek". Jego zdaniem stan desek można ocenić jako "niezwykle stabilny". 

 

Dodał, że eksperci przebadali także 23 fragmenty obrazu, by sprawdzić, czy w miejscach tych nie dochodzi do odspojeń warstwy malarskiej. Frączek poinformował, że tylko w dwóch badanych miejscach natrafiono na odspojenia, które w sumie obejmowały powierzchnię mniejszą niż 2,5 centymetra kwadratowego. 

 

"Problem, z którym mamy do czynienia bardzo często, czyli odspajanie warstwy malarskiej, praktycznie tutaj nie istnieje" - powiedział Frączek dodając, że "obiekt jest niezwykle stabilny i jego stan można podsumować jako co najmniej dobry". 

 

Dodał, że zdjęcia, które wykonano na potrzeby analizy, w przyszłości będą mogły służyć do badań porównawczych. "Mogą one stanowić pewien skoroszyt do okresowych przeglądów konserwatorskich, a także do dokonywania porównań ewentualnego rozwoju zniszczeń" - powiedział Frączek. 

 

Z kolei prof. Roman Kozłowski z Instytutu Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN ocenił w czasie poniedziałkowej konferencji warunki, w jakich jest przechowywany obraz Memlinga. Jak zaznaczył naukowiec, głównym parametrem istotnym z punktu widzenia ochrony gdańskiego obrazu jest wilgotność względna w gablocie, w której eksponowany jest obraz. 

 

Kozłowski wyjaśnił, że według bardzo rygorystycznych zaleceń międzynarodowej grupy roboczej dyrektorów wielkich muzeów (tzw. grupy Bizot), wilgotność powinna wahać się od 40 do 60 proc. W przypadku gabloty, w której przechowywany jest "Sąd Ostateczny", średnia wilgotność względna wynosi 47 proc., ale - w okresie zimy, gdy w muzeum włączone jest ogrzewanie, zdarzają się momenty, gdy spada ona poniżej 40 procent. Kozłowski podkreślił, że normy grupy Bizot są bardzo rygorystyczne, a przekroczenia odnotowywane w gablocie są bardzo nieznaczne i dotyczą krótkich okresów. 

 

"Sąd Ostateczny" to, obok znajdującej się w krakowskim Muzeum Książąt Czartoryskich "Damy z łasiczką" Leonarda da Vinci, jedno z najcenniejszych w polskich zbiorach dzieł malarstwa zachodnioeuropejskiego. 

 

Memling stworzył "Sąd Ostateczny" przed 1471 r. Namalowany na deskach obraz ma formę tryptyku i uważany jest za najlepszą pracę tego malarza. Jest to jedyne dzieło niderlandzkiego twórcy w polskich zbiorach muzealnych. 

 

Obraz został zamówiony przez filię brugijskiego banku Medyceuszy i miał trafić do jednego z kościołów we Florencji. W 1473 r. transportowane na pokładzie galeonu dzieło zostało przechwycone przez gdańskiego kapra Pawła Beneke, który podarował je kościołowi Mariackiemu w Gdańsku. 

 

Pod koniec II wojny światowej hitlerowcy wywieźli obraz do Turyngii, gdzie został znaleziony przez Armię Czerwoną. Zanim ostatecznie w 1956 r. "Sąd Ostateczny" wrócił do Polski był wystawiany w leningradzkim Ermitażu.

 

/PAP