Rzemieślnicy czy artyści? Ozdoby kobiece z Pomorza u schyłku starożytności

Muzeum Archeologiczne w Gdańsku zaprasza od 21 listopada wystawę czasową "Rzemieślnicy czy Artyści? Ozdoby kobiece z Pomorza u schyłku starożytności". Na wystawie będzie można zobaczyć biżuterię i ozdoby, odkryte w trakcie badań archeologicznych prowadzonych przez pracowników muzeum w ciągu kilkunastu ostatnich lat. Zabytki pochodzą ze stanowisk kultury wielbarskiej w Kamienicy Szlacheckiej, Opaleniu, Pruszczu Gdańskim, Różynach i Ulkowach. Poddane pieczołowitej konserwacji, są po raz pierwszy prezentowane szerokiej publiczności.

Archeolodzy badający na terenie Pomorza cmentarzyska z pierwszych wieków naszej ery odkrywają w grobach, zazwyczaj kobiecych, piękne egzemplarze biżuterii i ozdobnych części stroju. Zachwycając się owymi precjozami, zastanawiają się nieraz, czy ich wykonawcy byli jedynie niezwykle zdolnymi rzemieślnikami, czy może już artystami. Przedmioty te są w literaturze archeologicznej określane mianem rzemiosła artystycznego – podziwiając je, należy położyć nacisk na to ostatnie słowo.

Prezentowane na wystawie wyroby charakterystyczne dla kultury wielbarskiej cechują się wysokim kunsztem wykonania – każdy przedmiot różni się od pozostałych szczegółami zdobienia, co wynika z wyjątkowych umiejętności oraz pomysłowości twórcy, a także z chęci stworzenia niepowtarzalnego dzieła. W okresie wpływów rzymskich sprzyjające warunki ekonomiczne, w dużym stopniu związane z możliwością kontaktów z Imperium Romanum, spowodowały szybkie bogacenie się społeczności Barbaricum. Uwidoczniło się to w używanej wówczas biżuterii i ozdobnych częściach stroju, szczególnie kobiecego, często wykonanych ze szlachetnych kruszców.

Przedmioty te, oprócz przeznaczenia praktycznego (spinanie i podtrzymywanie szat), pełniły zapewne także funkcje talizmanów związanych z wierzeniami i magią. Były to jednak przede wszystkim piękne ozdoby, w których lubowały się ówczesne mieszkanki naszych ziem. Moda na noszenie tych przedmiotów ulegała stosunkowo częstym zmianom, co obecnie ułatwia archeologom określenie, z jakiego dokładnie okresu pochodzą badane groby.

Na wystawie pokazane są, nigdzie dotąd nieprezentowane, zabytki pochodzące z ostatnich badań Muzeum Archeologicznego. Poza samymi ozdobami pokazano kilka wybranych pochówków wraz z rekonstrukcjami postaci zmarłych kobiet oraz przedmiotami znalezionymi w grobach. Część wystawy poświęcono technikom pracy stosowanym przez ówczesnych brązowników i złotników.

W okresie wpływów rzymskich (I-IV w.n.e.) tereny Dolnego Powiśla, ziemi chełmińskiej, Pojezierzy Kaszubskiego i Krajeńskiego oraz północnej Wielkopolski zajmowała ludność kultury wielbarskiej. Jej nazwa pochodzi od cmentarzyska odkrytego w Wielbarku (obecnie część Malborka). Ludność ta miała charakter wieloetniczny, jakkolwiek jest zazwyczaj łączona z Gotami, którzy przybyli ze Skandynawii na tereny Pomorza w I wieku naszej ery. W I i II wieku naszej ery mieszkający na środkowym i wschodnim Pomorzu.

Szczególnie wysoki poziom osiągnęło rzemiosło artystyczne. Wyróżniają się takie formy biżuterii typowe tylko dla kultury wielbarskiej, jak bransolety z końcami w kształcie stylizowanych głów węży, zapięcia kolii – tzw. klamerki esowate, wisiorki kuliste, gruszkowate, kapsułkowate czy dwustożkowate, umieszczane zazwyczaj w koliach. Zdumiewa różnorodność form fibul – zapinek do spinania szat. Przedmioty te najczęściej są wykonane z brązu, a ich fragmenty nierzadko także ze szlachetnych kruszców – złota i srebra, przy użyciu technik jubilerskich: złocenia, filigranu czy granulacji.

Pochówki kobiece dostarczają różnorodnych ozdób. Szczególnie bogato wyposażone groby pochodzą z okresu od drugiej połowy II wieku po pierwsze trzydziestolecie III wieku naszej ery. Zabytki prezentowane na wystawie pochodzą z badań ratowniczych przeprowadzonych przez pracowników Muzeum Archeologicznego w Gdańsku na pomorskich cmentarzyskach kultury wielbarskiej w Kamienicy Szlacheckiej, Opaleniu, Pruszczu Gdańskim, Różynach i Ulkowach.

 

„Rzemieślnicy czy artyści? Ozdoby kobiece z Pomorza u schyłku starożytności”

Termin ekspozycji: 21 listopad 2015 – 10 kwietnia 2016

Muzeum Archeologiczne w Gdańsku

ul. Mariacka 25/26

Wstęp na wystawę w cenie biletu uprawniającego do zwiedzania Muzeum.

 

Tagi: