Ponad 140 map, ilustracji i planów z XVII-XVIII wieku zostanie wystawione na aukcję 21 listopada przez Sopocki Dom Aukcyjny. Pośród propozycji aukcyjnych znajdują się prawdziwe perełki dla badaczy i entuzjastów historii Potopu Szwedzkiego.
Na fotografii przedstawiona jest jedynie część ze 145 przedmiotów aukcji. Wszystkim można przyjrzeć się w czasie wystawy przedaukcyjnej w Sopockim Domu Aukcyjnym na Ul. Długiej w Gdańsku.
Pomorze w wydaniu Merkatora, świat XVII wiecznym Europejczykom oraz globus
Jedną z najbardziej kuszących propozycji Sopockiego Domu Aukcyjnego jest Mapa Prus, pochodząca z dzieła „Atlas sive cosmographica”, wydanego w Duisburgu w 1585 r. Jest to miedzioryt kolorowany o wymiarach 36,7 x 49,4 cm, o cenie wywoławczej już od 1800 zł. Mapa ukazuje nam wybrzeże Prus z końcówki XVI w, z wieloma detalami które mogą zaciekawić nie tylko badaczy. Nadzwyczaj wyolbrzymiony półwysep helski wciąż występujący jako wyspa, odmienny od dzisiejszego bieg Wiłsy (jeszcze bez "odnóg": Wisły Śmiałej oraz przekopu), a także wszystkie większe miejscowości Żuław Wiślanych. Wartość mapy potęguje fakt wydania jej w warsztacie Gerharda Merkatora.
Mapa Prus, pochodząca z dzieła „Atlas sive cosmographica”, poz. nr 55, cena wywoławcza: 1 800 zł
Gerard Mercator (1512–1594) urodził się jako Gheert Cremer (lub Gérard de Crémère) we flamandzkim mieście Rupelmonde. Kształcił się w ’s-Hertogenbosch u boku sławnego humanisty Macropediusa oraz w Katolickim Uniwersytecie Lowańskim, żył z wyrobu instrumentów astronomicznych. Sława kartografa miała dopiero nadejść długo po jego śmierci. Wszystko za sprawą wydanej około roku 1569 mapy, w której zastosowano odwzorowanie walcowego wiernokątne - rozwiązanie, które zrewolucjonizowało nawigację morską.
Mapa przeznaczona do prowadzenia statku musi być wykonana w takim rzucie, który zapewnia przede wszystkim wierność kątów. Czyli kierunki wykreślane na mapie powinny odpowiadać rzeczywistym, linie dróg statków powinny byćliniami prostymi, również sposób mierzenia odległości powinien być łatwy. Warunek ten może być spełniony, jeżeli południki i równoleżniki będą się przecinać pod kątem prostym. Jedynie mapa wykonana w rzucie Merkatora spełniała te wymagania. Gerard Mercator wydał w latach 1585–1595 zbiór map w formie księgi wykorzystując jako pierwszy określenie Atlas - w odniesieniu do postaci króla Atlasa z Mauretanii, astronoma, matematyka i filozofa, twórcę pierwszego globusu nieba.
Frederik de Witt (1616-1698), Nova Orbis Tabula, In Lucem Edita, poz. nr 10, cena wywoławcza: 19 000 zł
Prawdziwą rzadkością aukcji również jest Hemisferyczna mapa świata z 1670 roku, wydana w Amsterdamie, po 1688 r. Wyjątkowo bogato dekorowana, w narożnikach znajdują się alegorie czterech pór roku oraz symbole zodiakalne. Mapy nowożytne często były przyozdabiane motywami alegorycznymi, bardzo często umieszczano postaci mieszkańców odzwierciedlonego regionu. W podtytule możemy też zobaczyć podpis: Amstelodami cum Privilegio Potentiss D. Dominerum Ordinum, Hollandiae et Westfrisiae - przywilej na wydawanie map nadany kartografowi w 1689 roku. W 1648 roku Frederik de Wit, w okresie złotego wieku Niderlandów przeniósł się z Goudy do Amsterdamy. Pierwszy swój warsztat i sklep otworzył w 1654 r. pod nazwą “De Drie Crabben” - "Trzy Kraby", tak też nazwano jego dom w Kalverstraat. W 1655 r. De Wit zmienił nazwę sklepu na “Witte Pascaert” ("Biała Karta") - pod tą nazwą jego zakład stał się znany w całej Europie.
Globus Graupner & Körner, Lipsk, pocz. XX w, podstawa drewniana, wys. 64 cm, śred. 33 cm; poz. nr 8, Cena wywoławcza: 900 zł
Najwierniejszym oddaniem kartograficznym pozostaje od wieków globus (z łac. kula). Jego największą zaletą jest brak zniekształceń, które pojawiają się przy odwzorowaniu obrazu terenu (mapy) na płaszczyźnie. Pierwszy globus Ziemi wykonany został przez Kratesa z Mallos około 150 p.n.e. Na globusie tym były przedstawione hipotetyczne położenia lądów, często wzięte z fantazji żeglarzy i autora. Najstarszym w Polsce jest globus z ok. 1508 zwany Jagiellońskim, jest on jednym z pierwszych, na których oznaczono Amerykę. W Sopockim Domu Aukcyjnym wystawiony zostanie globus z mapą fizyczną firmy Graupner & Körner z Lipska, pocz. XX w.
Żuławy Wiślane, fortyfikacje i umocnienia
Następną gratką jest ilustracja "Ichnographia Castelli ad Caput Vistulae vulgo…" Erika Jönssona Dahlbergha – szwedzkiego marszałka polnego, urzędnika, dyplomaty, oficera, historyka, a także kartografa. Dahlberg przybył w XVII w. do Polski tuż przed bitwą pod Warszawą, stworzył wówczas to pierwszy z serii jego wielu rysunków, na których uwiecznił dziesiątki polskich miast i miasteczek. Zadaniem jego było nadzorowanie zdobytych zamków i twierdz i ocena możliwości ich umocnienia lub zniszczenia - w ten sposób zniszczono zamki w Złotowie, Łowiczu i Kruszwicy. Niemniej, zanim wydał rozkaz zniszczenia, sporządzał dokumentację, którą możemy podziwiać także dzisiaj. Na jego ilustracji znajduje się plan rozwidlenia Wisły z Głową Gdańską - W XVII wieku był to ważny posterunek obronny Gdańska. Forteca odegrała pewną rolę podczas wojen polsko-szwedzkich, jednak bardziej przysłużyła się atakującym Szwedom niż obrońcom, dlatego pod koniec XVII wieku zdecydowano o jej likwidacji. Obecnie zabytkowa śluza jest jednym z elementów szlaku wodnego Pętli Żuławskiej.
Erik J. Dahlberg, "Ichnographia Castelli ad Caput Vistulae vulgo…" Norymberga, 1696 r., poz. 131; cena wywoławcza: 650 zł
Równie interesujący jest plan "Situs loci in quo sereniss: Princ. Sueciæ General…" również Erika Dahlberga. Jest to karta przedstawiająca umocnienia w okolicy Szpicy Mątowskiej z 1658 r. Rycina pochodzi z dzieła S. Pufendorfa „Histoire du règne de Charles Gustave, roy de Suède…”, wyd. C. Riegel, Norymberga, 1697 r. Na początku 1659 roku Szwedzi postanowili przejść do ofensywy nie tylko w Danii, ale również i w Prusach, gdzie w ich rękach znajdowały się liczne twierdze. Żuławy osłaniały twierdze Malbork, Elbląg i Głowa. Niewielkie zamki jak Stara Wisła, Liserowo i Szpica Mątowska tworzyły wewnętrzny pierścień szwedzkiej obrony w Prusach. Dokumentacja fortyfikacji w tym miejscu była szczególnie istotna dla wojsk szwedzkich.
Erik J. Dahlberg, "Situs loci in quo sereniss: Princ. Sueciæ General…", Norymberga, 1697 r., poz. 68, cena wywoławcza: 1 000 zł
AUKCJA MAP I WIDOKÓW POLSKI I EUROPY
21 Listopada (Sobota), Godz. 17.00
w siedzibie Sopockiego Domu Aukcyjnego Gdańsk, ul. Długa 2/3
Wystawa przedaukcyjna: od 2 listopada 2015 r.
godziny otwarcia galerii: poniedziałek – piątek: 11.00–18.00; sobota: 11.00–15.00
Katalog - link
Chcesz być na bierząco z informacjami ze świata historii? Jesteśmy na facebooku polnocnej.tv. Szukaj nas naTwitterze oraz wyślij nam maila.