Terroryzm islamski, geneza i rozwój na przykładzie Palestyny

Samo stosowanie metod terrorystycznych przez państwa w regionie Bliskiego Wschodu miało taką samą tradycję jak w przypadku innych państw. Stosowano go przy walkach narodowowyzwoleńczych oraz politycznych już od starożytności. Terroryzm arabski ma jednak silne ukorzenienie w historii walk palestyńsko-izraelskich oraz religii.

Nowoczesny terroryzm arabski wiąże się jednak z okresem po I wojnie światowej i podziałem części świata arabskiego na terytoria mandatowe zależne od wielkich mocarstw. Ze względu na obszerność tematyczną powstania genezy i rozwoju terroryzmu islamskiego w pracy skupimy się przede wszystkim na genezie, rozwoju i działaniu terroryzmu islamskiego wywodzącego się z terytorium Palestyny. Kwestią zasadniczą sporu było przyznanie terytorium Palestyny jako mandatu Wielkiej Brytanii. Na dłuższą metę utrzymywanie stanu zależności od Wielkiej Brytanii nie satysfakcjonowało żadnego narodu. dodatkowo kryzys pogłębił fakt, że Brytyjczycy pozwalali na emigrację do Palestyny osadników żydowskich.

Żydowskie alije

Masowa emigracja Żydów do Palestyny nie podobała się z oczywistych względów społeczności arabskiej. Deklaracja Balfoura spowodowała wzrost napięć pomiędzy dwoma grupami religijnymi. Za najbardziej kontrowersyjny uważa się fragment: „Rząd Jego Królewskiej Mości przychylnie zapatruje się na ustanowienie w Palestynie narodowego domu dla narodu żydowskiego i dołoży wszelkich starań, aby umożliwić osiągnięcie tego celu”[1]. Brytyjczycy nie wyjaśnili co ma oznaczyć siedziba narodowa. Interpretacja syjonistów składała się ku utworzeniu państwa w Palestynie, co byłoby dla Arabów nie do zaakceptowania. Dodatkowo Arabowie nie byli wymienieni bezpośrednio w dokumencie. Jest tam bowiem tylko mowa o „nieżydowskich mieszkańcach Palestyny[2]”.

Obecnie przyjmuje się, że określenie takie miało sprzyjać objęciu mandatu nad Palestyną. Najłatwiej było objąć zarząd nad terytorium skonfliktowanym, zgodnie ze starożytną maksymą divide et imperia - dziel i rządź[3]. Z drugiej strony utrzymanie wpływów w Palestynie było zgodne z brytyjską koncepcją uzyskiwania wpływów na szlakach handlowych i w portach. W roku 1920 na konferencji Rady Najwyższej Państw Ententy w San Remo dokonano podziału Bliskiego Wschodu. Francji przypadł mandat ad Syrią i Libanem, zaś Wielkiej Brytani nad Irakiem i Palestyną. Porozumienie to nie było akceptowane przez ludność arabską, która metodami politycznymi i zbrojnymi dążyła do wyzwolenia.

Z chwilą otrzymania przez Anglików mandatu w Palestynie znajduje się około 84 tysiące Żydów. W przededniu drugiej wojny światowej znajduje się ich już 460 tysięcy. Sprzeciwy polityczne Arabów nie zostały zauważone przez rząd brytyjski. Dodatkowo Światowa Organizacja Syjonistyczna dysponowała sporymi środkami finansowymi, które pozwalały na rugowanie Arabów z najlepszych rolniczo regionów.

Od samego początku rodziło to konflikty, które są pierwowzorem arabskiego terroryzmu w znaczeniu współczesnym. Przykładowo: w dniach 1-7 maja 1921 r.oku doszło do ataków na osadników żydowskich w Jaffie i w osadachPetah Tikva, Kfar Saba, Hadera i Rehovot. W wyniku tych zdarzeń śmierć poniosło 45 Żydów i 48 Arabów[4].

Powstania przeciwko Brytyjczykom

Nie mogąc środkami politycznymi uzyskać wpływu na emigrację żydowską palestyńscy arabowie postanowi za pomocą powstań osiągnąć cel. Wybuchały one w latach 1920, 1921, 1929, 1933 i 1936-1939[5]. Zazwyczaj były skierowana zarówno przeciwko Żydom jak i brytyjskiej administracji i wojsku. Palestyńczycy byli jednak mocno podzieleni. Najważniejsze ugrupowania się zwalczały wzajemnie. Należały do nich stronnictwo rodu Husajnich, Palestyńska Partia Arabska, Naszaszibich oraz partia Obrony Narodowej. Związane były one z plemionami i klanami, które tworzyły sojusze, ale rzadko były one trwałe. Warto zwrócić uwagę, że żadna z tych partii nie przetrwała do dzisiaj.

Wpływ na konflikt również wydarzenia związane z Holocaustem. W maju 1942 roku zwołano, pod patronatem Doraźnej Rady (Emergency Council) Amerykańskiej Organizacji Syjonistycznej konferencję w hotelu Baltimore w Nowym Jorku. Uchwaliła ona tzw. rezolucję z Balimore. Jej paragraf formułujący żądania zawierał:

„Aby bramy Palestyny zostały otwarte; aby Agencji Żydowskiej przekazano kontrolę imigracji do Palestyny oraz władzę konieczną do rozbudowy kraju, łącznie z rozwojem jego nie zajętych i nie uprawianych ziem; aby w Palestynie ustanowione państwo żydowskie włączone w strukturę nowego demokratycznego świata.”[6]

Przyjęcie tak daleko idącej rezolucji było bez wątpienia wezwaniem do przekroczenia ustaleń politycznych „Białej Księgi”. Należy pamiętać, że wszystko działo w czasie, gdy trzy miesiące wcześniej odbyła się konferencja w Wannsee, gdzie Niemcy podjęli decyzję o ostatecznym rozwiązaniu. Dlatego też działania syjonistów cieszyły się albo poparciem aliantów, albo chociaż cichą aprobatą. Szczególnie mocno Żydom pomagały Stany Zjednoczone. Spowodowane to było licznymi emigrantami żydowskimi w tym kraju. W marcu 1944 roku prezydent USA Franklin Delano Roosevelt ogłosił, że rząd amerykański nigdy nie zgadzał się do końca z angielską „Białą Księgą”. Natomiast w maju 1944 roku do Kongrsu wpłynął projekt, który określił, że USA będą świadczyć „dobre usługi” w celu stworzenia możliwości nieograniczonej emigracji Żydów do Palestyny[7]. Również kolejny prezydent Harry Truman popierał dążenia syjonistów.

Nie oznacza to, że stosowanie terroru było właściwe dla jednej strony konfliktu. W 1946 roku widząc coraz mniejsze szanse na pokojowe rozwiązanie konfliktu Żydzi przystąpili do tworzenia zbrojnych bojówek. Już wcześniej, podczas przybycia w 1942 roku do Palestyny armii generała Andersa pojawiły się konflikty z arabami. W armii znajdowała się duża grupa Polaków pochodzenia żydowskiego, wielu z nich zdezerterowało. Pojawiały się w tym czasie też zamachy na wojska brytyjskie.

Studium wojny

W roku 1944 ogranizacja Irgun wypowiedziała Brytyjczykom wojnę. To członkowie tej organizacji wzięli udział w przeprowadzonym w 1946 roku zamachu na Hotel Króla Dawida. Zginęło w nim 91 osób, 45 zostało rannych.

Inna organizacja paramilitarna Lehi dokonała w listopadzie 1944 roku udanego zamachu na Lorda Moyone. Byłego ministra Foregin Office Żydzi oskarżali o rozkradanie ich ojczyzny. Zamachu dokonali dwaj młodzi członkowie Lehi Eliyahu Bet-Zuriego i Eliyahu Hakima. Zostali oni ujęci i powieszeni, ale Brytyjczycy od tego momentu podejmowali coraz mniej prób mediacji z organizacjami żydowskimi.

Żydzi prowadzili również akcje odwetowe na Palestyńczykach. 18 grudnia 1947 roku oddział Hagany zaatakował wioskę al–Khisas, gdzie zginęło 10 osób, a 5 zostało rannych. Większość były to kobiety i dzieci, które zginęły od eksplozji granatów i karabinów broni maszynowej. W innej sytuacji 29 grudnia 1947 r., w Jerozolimie członkowie Irgunu wyrzucili ładunek wybuchowy z jadącego samochodu w tłum stojących ludzi. W tym wypadku dwóch Brytyjczyków i 13 Arabów zostało zabitych, a 32 było rannych[8].

Jeżeli chodzi o stronę arabską ich działania zbrojne kierowane były kierowane przede wszystkim przeciwko Żydom. Bardzo istotnym zdarzeniem były eksplozje trzech samochodów pułapek na ulicy Ben Jehudy w Jerozolimie. Zdarzenie miało miejsce 22 lutego 1948 r. Zginęło 52 żydowskich cywilów, a 123 zostało rannych. Ten akt terroru dokonany był przez organizację Armia Świętej Wojny, której przywódcą był Abd Al-Kadera Husseini.

Innymi znanymi wydarzeniem z tego okresu był atak na konwój medyczny czy masakra żydowskiej kolonii Kfar Etzion[9]. Ataki na ludność żydowską były jednak dziełem jednostek i niewielkich ugrupowań. Do tych drugich zaliczały się przede wszystkim: al-Fatah, Czarny Wrzesień, Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny, Front Wyzwolenia Palestyny oraz Organizacja Zbrojnej Walki Arabskiej[10]. Ataki nie ograniczały się do ludności żydowskiej. Dotyczyły również brytyjskiej administracji i wojskowych.

W czerwcu 1946 roku  wysadzono 11 mostów nadgranicznych. Konieczne dla Brytyjczyków, wymęczonych wojną, stało się więc stworzenie możliwości wycofania wojsk z terytorium mandatowego. Pod egidą Organizacji Narodów Zjednoczonmych powołano 13 maja 1947 roku Specjalny Komitet do Spraw Palestyny (United Nations Specjal Comittee on Palestine, UNSCOP). W jego składzie zasiadali przedstawiciele: Australii, Czechosłowacji, Gwatemali, Holandii, Indii, Iranu, Jugosławii, Kanady, Peru, Szwecji i Urugwaju. Zgromadzenie Ogólne ONZ powołało komitet ad hoc w sprawie omówienia propozycji UNSCOP. Dodatkowo, podzielono go na podkomitety i grupę pojednawczą. W listopadzie 1947 roku przełożono raporty podkomitetów grupie ad hoc. Wedle stanu prawnego z tych raportów określenie „żydowska siedziba narodowa” nie oznacza państwowości. Z drugiej jednak strony, uznano, że ONZ jest spadkobiercą Ligi Narodów tylko w ograniczonym zakresie. Postanowiono jednak przedłożyć sprawę Palestyny Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ. 29 listopada 1947 roku zgromadzenie zaakceptowało raport komitetu ad hoc i przyjęło 33 głosami, przeciw 13 i 10 wstrzymujących rezolucję o podziale Palestyny na dwa odrębne państwa połączone unią gospodarczą oraz Jerozolime i Betlejem jako jednostki administracyjne pod nadzorem ONZ[11]. Jednocześnie nakazano opuszczenie terenu Palestyny przez wojska brytyjskie w terminie do 1 stycznia następnego roku.

W kolejnych konfliktach Izrael zdobywał przewagę, aż wreszcie doprowadził do zwycięstwa strony żydowskiej. Zgodnie z Rezolucją 181-II Izrael miał liczyć 14257 km2, czyli 56% całego obszaru Palestyny, natomiast państwo arabskie 11664 km2.W toku wojny Izrael powiększył swój obszar do 77% terytorium mandatowego. Arabowie palestyńscy, wykorzystywani w rozgrywkach sąsiadujących państw, pozostali bez własnego kraju. Oczywiście musiało to wzmóc ruchy terrorystyczne oraz doprowadzić do ich rozwoju.

Ruch Braci Muzułmanów

Już w maju 1958 roku wybuchają zamieszki w Libanie między oddziałami milicji chrześcijańskiej i pronaserowskiej milicji muzułmańskiej. Zamieszki rozprzestrzeniły się na Irak i Jordanię. 1 lutego 1958 roku powstała nawet na krótko Zjednoczona Republika Arabska jako federacja Syrii i Egiptu. Przetrwała ona jednak tylko do września 1961 roku. Mimo tego panarabistyczne nastroje utrzymają się również w latach 60.  W roku 1959 powstał Al.-Fatah, zaś w 1964 Organizacja Wyzwolenia Palestyny. Obie organizacje która dokonywały zamachów terrorystycznych[12].

Kolejnym problemem, który powodował wzrost napięcia był Ruch Braci Muzułmanów. Był on obecny na terytorium Egiptu już w latach trzydziestych. Dopiero jednak po powstaniu Izraela nabrał on kształtów organizacji[13]. Prowadziło one wszelkiego rodzaju działalność terrorystyczną polegającej zarówno na atakach na cele wojskowe jak i cywilne. Walka z Izraelem przyjmuje kształt świętej wojny, dżihadu i ma być obowiązkiem muzułmanów. Głównym ideologiem tego ruchu był Sajjid Kutb. Ten egipski poeta i myśliciel jest współcześnie uważany za jednego z głównych twórców fundamentalizmu islamskiego. Napisał 24 książki w których domagał się m.in. zniszczenia państwa izraelskiego. Początkowo związany z Naserem, został przez niego uwięziony a następnie stracony za antyrządową retorykę, co uczyniło z niego męczennika.[14]

Egipscy fundamentaliści wielokrotnie domagali się reakcji państwa na okupację Palestyny przez Izrael. Ogłoszone zostały nawet religijne fatwy na porozumienia egipsko-izraelskie z 1956[15].

Ruch Braci Muzułmanów był obecny na terytorium Palestyny już w latach trzydziestych. W latach 1936-1937 wspierał antybrytyjskie strajki[16]. Po roku 1956 na Zachodnim Brzegu Jordanu i w Strefie Gazy działania ruchu skupiły się na szkoleniu i wyposażaniu fedainów, arabskich bojowników. Wobec nielicznych organizacji strice Palestyńskich to właśnie Bracia Muzułmańscy mieli największy wpływ na powstanie i ugruntowanie się terroryzmu w latach 50 i 60.

Przegrana państw arabskich w wojnie 1967 r., miała przemożny wpływ na postawę społeczną Palestyńczyków. Podnoszona przez kraje ościenne „sprawa palestyńska” okazała się na wskutek braku koordynacji działań politycznych i militarnych fiaskiem. Zawód wynikający z tego tytułu zwracał oczy sporej części ludności palestyńskiej ku Organizacji Wyzwolenia Palestyny czy innym ugrupowaniom.

Odrodzenie tradycji islamu

Wiele osób było zniechęconych do propagowanemu dotąd nacjonalizmowi arabskiemu i zwróciło się w stronę tradycji islamskiej i reprezentujących ją ugrupowań. Badacz dziejów fundamentalizmu religijnego Bassam Tibi pisał: „dopiero po klęsce Arabów podczas wojny sześciodniowej w 1967 roku fundamentalizm zyskał możliwość szerszego działania. Formuła hall islami (muzułmańskiego rozwiązania) od tego czasu zdobywała coraz większą popularnośćjako alternatywa wobec sekularystycznych ideologii nacjonalizmu arabskiego, panarabizmu i socjalizmu”[17]. Fundamentalizm zaczyna zajmować coraz większą rolę w życiu społecznym Palestyny.

Większe wpływy zdobywa tez Organizacja Wyzwolenia Palestyny, powstała w roku 1964[18]. Po wojnie sześciodniowej zyskuje ona status reprezentanta Palestyńczyków na arenie międzynarodowej[19]. W 1974 r. Organizacja Wyzwolenia Palestyny zyskała status Stałego Obserwatora przy ONZ. Odbyło się to na podstawie rezolucji Zgromadzenia Ogólnego 3237[20]. OWP zostało zaproszone do uczestnictwa we wszystkich międzynarodowych konferencjach odbywających się pod auspicjami ONZ. W roku 1988 będąca organem wykonawczym Narodowa Rada Palestyny proklamowała powstanie Państwa Palestyny. Zgromadzenie Ogólne przy sprzeciwie Izraela w rezolucji 43/177 z 1988 r. zdecydowało, że nazwa „Palestyna” będzie używane zamiast określenia „Organizacja Wyzwolenia Palestyny” w dokumentach Narodów Zjednoczonych”[21].

Z jednej strony stały obserwator, nie miał nawet zbliżonej pozycji do statusu pełnoprawnego członka ONZ. Z drugiej jednak strony, uznanie OWP miało charakter czysto symboliczny i pomogło się skonsolidować społeczeństwu palestyńskiemu. Status ten pozwolił też Palestynie na uniknięcie izolacji politycznej i wciąż obecna była dyskusja jej statusu na gruncie prawa międzynarodowego publicznego[22].

Udział w pracach ONZ miał być dla Organizacji Wyzwolenia Palestyny szansą na pokazanie, że jest ona w stanie sprostać zadaniom i funkcjom realizowanym przez członków ONZ. Czyli, że Palestyna jest w stanie podołać obowiązkom wynikającym z własnej państwowości. Niestety, jako obserwator Palestyna nie ma możliwości np. pozwania Izraela przed Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości czy Międzynarodowego Trybunału Karnego[23]. W listopadzie 2011 wpłynął więc wniosek do Komitetu zajmującego się przyjęciem nowych członków ONZ (Committee on the Admission of New Members) o uznanie Palestyny za państwo.  Komitet opowiedział się za koncepcją powstania dwóch państw w granicach sprzed 1967 r., co jego zdaniem może być osiągnięte tylko w drodze negocjacji[24]. Jako podstawę podał Rezolucję Rady Bezpieczeństwa nr 242.

Do roli Organizacji Wyzwolenia Palestyny jako przedstawiciela przekonały się również władze izraelskie, które w późniejszym czasie negocjowały właśnie z tą organizacją.

W tym samym  rząd Izraela zadecydował o potrzebie budowy własnej bomby atomowej. Potencjał nuklearny spowodowałby zwiększenie bezpieczeństwa Izraela.  

Jednocześnie nastąpiło przekształcenie konfliktu izraelsko-palestyńskiego w niesymetryczny. Oznaczało to brak sprecyzowanego przeciwnika dla armii izraelskiej i zacieranie różnic pomiędzy cywilami a osobami bezpośrednio zaangażowanymi w konflikt. Przykładem mogą być terroryści dokonujący zamachów, czy sabotaży[25].

Sama wojna 6-dniowa mimo miażdżącego zwycięstwa Izraela nie przyniosła mu dominacji w regionie, która zapewniłaby bezpieczeństwo. Jak wspomniano we wcześniejszym rozdziale Izrael podpisał po kolejnych konfliktach porozumienia pokojowe z sąsiadującymi krajami.

Po wojnie jednak nie była rozwiązana sprawa podmiotowości Palestyny. Utworzona po wojnie sześciodniowej autonomia nie była akceptowana przez zamieszkującą ją ludność arabską. Izraelowi zarzucano przede wszystkim niewykonanie rezolucji nr 242 a także w dalszej kolejności osadzanie kolonistów na Zachodnim Brzegu oraz ogradzanie murami terytoriów Autonomii Palestyńskiej. Problemem też było zbrojne naruszanie terenu autonomii.

Sytuacja ta wpłynęła na wzrost znaczenia ruchów terrorystycznych. Dzięki temu zwolennicy islamskiego fundamentalizmu stanowili już liczącą się siłę w palestyńskim społeczeństwie, głównie w biednej i przeludnionej Strefie Gazy, gdyż tam właśnie łatwiej było dotrzeć ze swoimi hasłami religijnym radykałom. Całe Terytoria Okupowane stały się miejscem niespotykanego w innych miejscach wzrostu demograficznego.

Hamas

Pod koniec lat osiemdziesiątych na tym terenie ponad 2/3 ludności stanowiła ludność poniżej trzydziestego, a prawie połowa, poniżej piętnastego roku życia. Rosnące bezrobocie i pogłębiająca się pauperyzacja społeczeństwa, pchała młodych ludzi w ramiona fundamentalizmu[26]. Coraz mniejsza natomiast była popularność tradycyjnie pojmowanych politycznych ruchów. Przyczyny tego należy szukać w klęsce koncepcji panarabskiej ze względu na układy pokojowe państw sąsiadujących z Izraelem. Osłabione były też ruchy marskistowskie, czemu był winien kryzys gospodarczy ZSRR. Popularność zdobywał więc powstały w 1987 religijnie nastawiony Hamas[27], który wkrótce miał się stać jedną z głównych sił powstania antyizraelskiego.

18 sierpnia 1988 r., Hamas przedstawił swoje ideologiczne credo–trzydziestosześciopunktowy dokument nazwany Kartą Islamskiego Ruchu Oporu. Jużwe wstępie dokumentu został jasno zdefiniowany wrógorganizacji. „Nasza walka z Żydami jest bardzo wielka ipoważna. Potrzeba jej wszelkiego szczerego wsparcia. Zatym krokiem nieuchronnie podążą następne.” Podobnie brzmiał punkt siódmy Karty: „nie nadejdzie Dzień Sądny, aż muzułmanie nie zwalczą Żydów, gdy Żydzi kryć siębędą wśród kamieni i drzew. Kamienie i drzewa powiedzą:»O, muzułmanie, o Abdullahu, kryje się w mym cieniuŻyd, przybądź i zabij go”[28]

W tym czasie trwa już pierwsza intifadaczyli powstanie antyizraelskie. Rozpoczęło się w obozie palestyńskich uchodźców Jabalaya w Strefie Gazy i rozprzestrzeniło na całe terytoria okupowane. Obejmowało zarówno akcje strajkowe, protesty, propagandę, sabotaż, jak i działania terrorystyczne. Celem powstania stało się utworzenie niepodległego państwa, ale również i zemsta za upokorzenia w wojnach. Izrael używał do tłumienia zamieszek głównie pałek i broni gładkolufowej, mimo to liczba ofiar sięgnęła ponad tysiąc osób. Izrael, naciskany przez światową opinię publiczną zdecydował się na negocjacje. Pierwszego  sierpnia 1988 roku minister Ezer Weizman zadeklarował gotowość do rozmów z Organizacją Wyzwolenia Palestyny, jeśli ta „uzna państwo Izrael”.  Palestyńczycy jednak nie chcieli uznać tych warunków. Przełomowym dla powstania momentem była agresja popieranego przez OWP Iraku na Kuwejt. W tym wypadku zarówno Arabia Saudyjska jak i USA zbrojnie opowiedziały się przeciwko Irakowi. By spowodować jego spadek znaczenia w regionie starano się odciąć OWP od dostaw zagranicznych pieniędzy od których organizacja była de facto uzależniona. Zakończenie powstania nie oznaczało jednak zaprzestania działań terrorystycznych, które powtarzały się przez całe lata 90.

Piotr Celej


[1] Zob. Deklaracja Balfoura, tłum jewish.org, dostęp 1. VIII.2015

[2] Ibidem

[3] A. Żeromski, Po obu stronach Jordanu, Warszawa 1969, s.41 i n.

[4] D. Cohn-Sherbok, D. El-Alami, Konflikt palestyński-izraelski, Warszawa 2002, s. 38-39.

[5] Ibidem, s.49

[6] J.H. Davis, Złudny Pokój, Warszawa 1970, s.58.

[7] B. Celler, Proces pokojowy w konflikcie bliskowschodnim. Część I. Powstanie państwa Izraela, Łódź 1996, s. 43.

[8] U. Milstein, History of Israel's War of Independence, vol II, University Press of America 1999, s. 51.

[9] D. Lapierre, L. Collins, O Jeruzalem! Dramatyczna Opowieść o Powstaniu Państwa Izrael, Wrocław 1998, s. 273.

[10] J. Tomasiewicz, Terroryzm na tle przemocy politycznej (zarys encyklopedyczny), Katowice 2000, s. 310-317

[11] G. Nikitina, Państwo Izrael, Warszawa 1970, s. 63., zob. też rezolucja 181 Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 29 listopada 1947.

[12] J. Tomasiewicz: Terroryzm na tle przemocy politycznej. Zarys encyklopedyczny, Katowice 2000, s. 311

[13] J. Zdanowski, Bracia Muzułmanie i inni, Szczecin 1986, s. 71.

[14] B. Stępniewska-Holzer, J. Holzer, Egipt. Stulecie przemian, Warszawa 2006, s. 127-130.

[15] J. G., Jansen Podwójna natura fundamentalizmu islamskiego, Warszawa 2005, s.161.

[16] J. Zdanowski, Bracia...t., s.71.

[17] B. Tibi, Fundamentalizm religijny, Warszawa 1997, s.77.

[18] M. Jadwisczak, op.cit, s. 59.

[19] H. Mejcher, op. cit. s. 222.

[20] Rezolucja nr 3237 Zgromadzenia Ogólnego ONZ.

[21] Rezolucja 43/177 Zgromadzenia Ogólnego ONZ.

[22] A. Kleczkowska, Status Palestyny w Organizacji Narodów Zjednoczonych, [w:] Przegląd Prawniczy Ekonomiczny i Społeczny 1/2013, s.24.

[23] Ibidem, s.28.

[24] Ibidem, s.29.

[25] Ł. Szyszka, Asymetryczność konfliktu izraelsko-palestyńskiego– studium przypadku, Poznań 2012, s.189 i n.

[26] G. Kepel, Święta wojna. Ekspansja i upadek fundamentalizmu muzułmańskiego, Warszawa 2003, s. 165.

[27] J. Tomasiewicz, Terroryzm na tle przemocy politycznej (Zarys encyklopedyczny), Katowice 2000, s. 316-317.

[28] A. Krawczyk, op.cit, s.195. 

Chcesz być na bieząco z informacjami ze świata historii? Jesteśmy na facebooku polnocnej.tv. Szukaj nas na Twitterze oraz wyślij nam maila. 

Tagi: