Nazwa „chorągiew” w językach słowiańskich wywodzi się od mongolskiego słowa „orongo”. W łacinie chorągiew określano jako „vexillum” – znak, natomiast we francuskim określało go słowo „drapeau”, które wywodzi się od „drap” oznaczającego płat materiału. Natomiast w języku niemieckim chorągiew – „die Fahne” wywodzi się od słowa starogermańskiego „fanon” oznaczającego również płat materiału.
W Polsce chorągwie i znaki bojowe występują już we wczesnym średniowieczu. Gall Anonim, słynny kronikarz, wspomina o urzędzie specjalnego wojownika noszącego znak (chorągiew). W XIII w. na chorągwie wprowadzano herby rycerskie. Kiedy orzeł stał się symbolem Polski i trafił na chorągwie?
Orzeł sztandarowy, Sopocki Dom Aukcyjny, Aukcja Militaria, poz. kat. 138
Polski orzeł
Mówi się, że ptak, który pojawił się na denarze Bolesława Chrobrego, czyli w XI w., symbolizuje orła. Z całą pewnością możemy wskazać na królewską pieczęć króla Przemysła II i na 1295 r. Oznacza to, że mamy jeden z najstarszych herbów państwowych w Europie. Po jednej stronie pieczęć ukazywała w majestacie króla siedzącego na tronie. Na drugiej stronie pieczęci („contrasigillum”) był orzeł biały, który wskazywał na terytorium, którym zarządzał władca. Co ciekawe, był to orzeł ukoronowany, co było symbolem suwerennego państwa. Tym samym pojawiła się pierwsza chorągiew państwowa, która stanowiła znak króla polskiego. Od tego czasu w na polskich ziemiach zaczęły się wykształcać trzy typy chorągwi: królewska, ziemska i rodowa (rycerska).
Orzeł sztandarowy, Sopocki Dom Aukcyjny, Aukcja Militaria, poz. kat. 153
Od połowy XVI w. każdy oddział wojska posiadał swoją chorągiew. Na niektórych z nich zaczęły się pojawiać różnego rodzaju dewizy. Zaciężne wojska otrzymywały chorągwie w momencie formowania oddziału, niszczono ją w momencie rozwiązywania w obecności wszystkich żołnierzy. Chorągwie przede wszystkim miały na celu wyróżniać oddział wojskowy, wskazywać kierunek uderzenia i miejsca zbiórki. Otaczano ją czcią, oddawano honory i na nią składano przysięgi.
Elementy chorągwi
Elementami chorągwi jest:
a) Bławat: to najważniejsza część chorągwi, będąca płachtą materiału. Na niej przy pomocy rozmaitych technik umieszczano godło i inne elementy ikonograficzne.
b) Drzewce: pręt, który jest wykonany ze szlachetnego drewna. Jest on zakańczany gałą lub pięknym i ozdobnym pełnoplastycznym przedstawieniem, na przykład orła. Do drzewca można było przymocowywać także wstęgi orderowe, jeśli właściciel sztandaru był posiadaczem orderu.
Historyczne chorągwie
Z kolejnymi wiekami ujednolicano wygląd chorągwi wojskowych. Pierwsze reformy przeprowadzono w XVIII w. Chorągwie zawsze towarzyszyły Polakom na przestrzeni wieków w ważnych momentach. Mimo, że nie zawsze zachowywały się bławaty, to możemy podziwiać ozdobne zakończenia drzewców z czasów:
a) Księstwa Warszawskiego:
Orzeł sztandarowy, Księstwo Warszawskie, Sopocki Dom Aukcyjny, Aukcja Militaria, poz. kat. 139
b) odzyskania przez Polskę niepodległości po I wojnie światowej:
Orzeł sztandarowy, Wz 1919, Sopocki Dom Aukcyjny, Aukcja Militaria, poz. kat. 137
Orzeł sztandarowy, Wz 1919, Sopocki Dom Aukcyjny, Aukcja Militaria, poz. kat. 144
c) nawiązujące do II wojny światowej:
Orzeł Sztandarowy Związku Więźniów i Weteranów II Wojny Światowej, Sopocki Dom Aukcyjny, Aukcja Militaria, poz. kat. 140
d) PRLu:
Orzeł Sztandarowy, PRL, Sopocki Dom Aukcyjny, Aukcja Militaria, poz. kat. 143
Co ciekawe, motyw orła jako zakończenia drzewca funkcjonował także w innych krajach:
a) Francja
Orzeł Sztandarowy napoleoński, Sopocki Dom Aukcyjny, Aukcja Militaria, poz. kat. 149
b) Carska Rosja
Orzeł Sztandarowy, Rosja Carska, Sopocki Dom Aukcyjny, Aukcja Militaria, poz. kat. 145
Te wszystkie piękne zakończenia drzewców będzie można wylicytować podczas „Aukcji Militariów”, w Galerii Sopockiego Domu Aukcyjnego w Gdańsku, 2 kwietnia 2016 r. o godzinie 17.00.
Zobacz również:
Unikalne polskie szable bojowe na gdańskiej aukcji militariów
Szable oficerskie francuskiej marynarki wojennej wz. 1837
Przybyli do Gdańska by zakupić stuletnią broń
Chcesz być na bieząco z informacjami ze świata historii? Jesteśmy na facebooku polnocnej.tv. Szukaj nas na Twitterze oraz wyślij nam maila.