Grody Czerwieńskie, w skłąd których wchodził – o czym mało kto wie – także Przemyśl, to powszechnie przyjęta w historiografii nazwa ziem stanowiących w X i XI wieku przedmiot rywalizacji polsko ruskiej. Wydaje się, że początkowo należały do Polan. W roku 981 – jak podaje zapisek w „Powieści Dorocznej”, „Poszedł Włodzimierz ku Lachom i zajął grody ich: Przemyśl, Czerwień i inne grody, które do dziś dnia są pod Rusią. Tegoż roku i Wiatyczów zwyciężył i nałożył na nich dań od pługa, jaką i ojciec jego brał.” W 1018 roku od księcia kijowskiego Grody odbił podczas Wyprawy Kijowskiej Bolesław Chrobry W  1031 roku zajął je zaś ponownie Jarosłąw Madry. Po przesiedleniu w okolice Kijowa części ludności lechickiej ziemie te stały się częścią zachodniej Rusi Czerwonej.

Najnowszy stan wiedzy o Grodach Czerwieńskich  poznamy już  we wtorek, 4 lipca, o godzinie 13.00, w Domu Przyrodników przy ulicy Mariackiej 25/26. Przedstawi nam go dr hab. Marcin Wołoszyn, profesor Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, który przedstawi wykład pt. Kresowe twierdze czy miasta-bramy? Grody Czerwieńskie w X-XIII wieku w świetle najnowszych badań. Region Grodów Czerwieńskich, umocnienia w dzisiejszym Czermnie-Czerwieniu oraz Gródku-Wołyniu to niewielkie, urokliwe wioski w dorzeczu środkowego Bugu. Fakt, iż obszary Polski wschodniej w znacznie mniejszym stopniu niż np. Ślask czy Pomorze zostały objęte średniowieczną urbanizacją, a z kolei XIX-XX-wieczną industrializacją, miał dla badań tego region skutki negatywne – słaba sieć placówek naukowych i muzealnych powoduje, iż o Czermnie wiemy do dziś znacznie mniej niż o średniowiecznym Gdańsku czy Poznaniu.

Z drugiej strony fakt, iż po XIII wieku historia „zapomniała” o Grodach Czerwieńskich powoduje, że oba stanowiska – nie zniszczone przez średniowiecznych budowniczych katedr czy XIX-wiecznych fabrykantów – są prawdziwą kopalnią wiedzy o początkach Polski i Rusi Kijowskiej.

Od 2012 r. realizowane są prace międzynarodowego, interdyscyplinarnego zespołu badaczy zmierzające do całościowego opracowania wyników badań dawnych na terenie Czermna i Gródka. Równolegle prowadzone sa prace wykopaliskowe w Czermnie (od 2018 r. mamy nadzieje także w Gródku).

Odkrywane w pobliżu Czermna wspaniałe skarby biżuterii, a także szereg innych zabytków, w tym tzw. plomby typu drohiczyńskiego (znaki celne) nakazują postawić pytanie o istotę Grodów Czerwieńskich, o to na ile były to jedynie nadgraniczne twierdze a na ile – otwarte na sąsiadów – ośrodki handlowe, tzw. miasta-bramy.

 

Dr hab. Marcin Wołoszyn, prof. UR specjalizuje się w badaniach relacji Europy Środkowej z Cesarstwem Bizantyńskim i Rusią Kijowską (VI-XIII w.). Obecnie kieruje dwoma grantami naukowymi poświęconymi tzw. Grodom Czerwieńskim, „Złote jabłko polskiej archeologii. Zespoły grodowe w Czermnie i Gródku (Grody Czerwieńskie) - chronologia i funkcja w świetle badań dawnych oraz weryfikacyjnych” (Narodowy Program Rozwoju Humanistyki) oraz „Sfinks słowiańskiej sfragistyki - plomby typu drohiczyńskiego z Czermna na wschodnioeuropejskim tle porównawczym” (Narodowe Centrum Nauki). Współpracuje z wieloma instytucjami w Europie i na świecie, m.in. z Instytutem im. Leibniza Historii i Kultury Europy Wschodniej (GWZO) w Lipsku

 

 

Wykład: Kresowe twierdze czy miasta-bramy? Grody Czerwieńskie w X-XIII wieku w świetle najnowszych badań

Termin: 4 lipca 2017 (wtorek), godz. 13.00

Miejsce: Muzeum Archeologiczne Dom Przyrodników, ul. Mariacka 25/26

Wstęp wolny

(Red.) mal. Michał Bylina