Założone przez Krzyżowcow podczas I Wyprawy Krzyżowej (1096 - 1099), Królestwo Jerozolimskie było wyśnionym przez pokolenia średniowiecznych chrześciańskich Europejczyków, przeniesieniem klasycznego uniwersalistycznego państwa zachodnioeuropejskiego do uwolnionej od muzułmanow Ziemi Świętej. Organizowanie państwa rozpoczęto tuż po zdobyciu Jerozolimy przez Krzyżowców w 1099 roku. Hierarchia kościelna chciała aby była to własność papieska, ale opór feudałow sprawił, ze powstało tu niezależne państwo feudalne, będące do stolicy apostolskiej w stosunku lennym.

 

 

W czasach swojej największej świetości Królestwo obejmowalo obszar terenów dawnej Fenicji, Syrii i Palestyny i mimo typowo feudalnej konstukcji, odróżniało się niespotykaną w Europie elastycznością. Bariery społeczne nie były tutaj tak mocne. Co zaś się z tym wiąże - zdecydowanie wyższa byla pozycja kobiet i miast oraz szybsza możliwość awansu społecznego, co przyciągało rzesze ludzi z Europy. Wyprawy Krzyżowe nie były w stanie zapewnić bezpieczenstwa i sprawnego funkcjonowania państwa, stąd powstanie na jego terenie nowego zjawiska - wyspecjalizowanych zakonów które łączyły - rzecz dotąd niepodobną - funkcje służebne z militarnymi, takich jak: Templariusze, Joannici, Zakon Montjoye czy znani nam dobrze Krzyżacy.

Pierwszym władca Królestwa był owiany legendą Gotfryd de Bouillon (ur. około 1058, zm. 18 lipca 1100 pod Hajfą). Charyzmatyczny  przywódca I wyprawy krzyżowej, ktory po zdobyciu Jerozolimy objął władzę, nie przyjmując tytułu królewskiego, za to obwołując się obrońca  Grobu Świętego.

Godfryd pochodził z książęcego rodu Ardennes-Verdun. W 1096 roku wyruszył na wyprawę krzyżową wraz ze swoimi braćmi. Zginął w roku 1100 w czasie wyprawy przeciwko sułtanowi Damaszku. Pierwszym oficjalnym królem Królestwa Jerozolimskiego byl Baldwin I,  który zajął Akkę, Sydon, oraz Bejrut i podporzadkowal sobie także łacińskie państwa Lewantu, tworzac z nich lenna: Hrabstwo Edessy, Księstwo Antiochii oraz Hrabstwo Trypolisu. Sukcesy militarne i gwałtowny przypływ chętnych do osiedlania się na tych terenach sprawił że po krucjacie w 1101 powołano Łacińskiego Patriarchę Jerozolimy. Oprocz papiestwa wazna role odgrywaly tutaj takze włoskie państwa-miasta Wenecja, Piza i Genua, które wspomagały finasowo i organizacyjne (okręty) króla Baldwina za co otrzymaly min. autonomiczne strefy handlowe. Po śmierci Baldwina I na tronie zastąpił go jego Kuzyn Baldwin II, który mimo - ciekawostka - kilkukrotnego pojmania przez muzułmanów, nadal rozbudowywał Królestwo.  

Potem powoli, ale bylo już tylko gorzej. Po błędach kolejnych zachodnieuropejskich władców, w 1187 roku sułtan Saladyn na czele swojej armii zajął Tyberiadę, Akkę, Jaffę i wkroczył do Jerozolimy. Krzyżowcy utrzymali się jedynie w mieście Tyr, bronionym przez Konrada z Montferratu oraz w niedalekim zamku Beaufort. W 1191 roku III Wyprawa Krzyżowa składająca się z rycerstwa angielskiego i francuskiego odzyskała Akkę i pas nadmorski z Cezareą i Jaffą. Krzyżowcy wynegocjowali też pokój z Saladynem, dającym swobodny dostęp chrześcijanom do miejsc świętych w Palestynie. W 1229 roku cesarz Fryderyk II odzyskał Jerozolimę. Dziesięć lat później Krzyżowcy zawarli sojusz z Syrią przeciwko Egiptowi, i wykorzystując spory pomiędzy muzułmanami przejęli kontrolę nad całą Galileą. W 1240 roku przejęli kontrolę nad Górą Tabor a cztery lata pozniej utracili ostatecznie Jerozolimę. W 1291 upadła ostatnia twierdza Krzyżowców w Palestynie, będąca od stu lat stolica Królestwa, Akkę. W ten sposób zakończyła się historia feudalnego, europejskiego państwa na Bliskim Wschodzie. W wyprawach Krzyżowych nie zabrakło oczywiście Polaków. W 1147 w wyprawie rycerstwa niemieckiego pojawił się książę Henryk Sandomierski, bedacy zakładnikiem na dworze Cesarza.

W latach 1187 - 1193 niejaki Wielisław Jerozolimski odbijał twierdzę Akka z rąk muzułmanów, a w 1217  na terenie Ziemi Świętej pojawił się  Kazimierz Opolski. Po nich, mimo upadku chrześciańskiego państwa, do Ziemi Świętej nadal pielgrzymowała, nie bacząc na częste niebezpieczeństwa, cała Europa, w tym Polacy. Pierwszym, który zostawił po sobie relacje z ryzykownej wowczas podróży byl średniozamożny szlachcic z Mazowsza, Jan Goryński, który udał się do Ziemi Świętej około roku 1570. 

Tak się złożyło, że dokładnie 870 lat po Henryku Sandomierskim, Jerozolima i Akka stała się celem podróży autora tego tekstu. Jakże innej od tych ze średniowiecza, czy nawet sprzed 100 lat.

Kilka godzin samolotem z Gdańska do Tel - Avivu w bardzo przystępnej cenie. Klimatyzowany autobus Tel - Aviv Jerozolima i taki sam pociąg z lotniska do Akki. Pierwszej pozycji nie trzeba zachwalać. W drugiej zaś - na przyklad Cytadela Krzyżowców czynna dopiero od kilku lat, wcześniej będąc zasypana przez Mamelukow a potem uszkodzona przez ostrzał rakietowy z Libanu czy tunel wydrążony w skale przez Templariuszy. Dopóki świat jest  tak przyjaźnie mały - warto odbyć tą szybką podróż w samo centrum orientu. 

 

(Red.) fot. - wprost z historycznego portu Jaffa - Bartosz Gondek