Tydzień Memlinga w Roku Memlinga

Muzeum Narodowe w Gdańsku organizuje Tydzień Memlinga. 

29 listopada 2017 r.

 

„Kariera Hansa Memlinga w Brugii” – spotkanie w „Akademii Sądu Ostatecznego” z udziałem dr. Tilla-Holgera Borcherta

Miejsce: Muzeum Narodowe w Gdańsku / Oddział Sztuki Dawnej, ul. Toruńska 1, 80-822 Gdańsk

Termin: 29 grudnia 2017 r., godz 18.00–20.00

 

Gościem prof. Kalecińskiego będzie dr Till-Holger Borchert, dyrektor Muzeów w Brugii, jeden

z najważniejszych badaczy twórczości Memlinga. Rozmowa badaczy będzie dotyczyła początków

kariery Hansa Memlinga w Brugii i znaczenia wczesnych zamówień dla jego twórczości. Podjęta będzie także kwestia edukacji Memlinga, roli Rogiera van der Weydena w kształtowaniu jego stylu, okoliczności powstania Sądu Ostatecznego i jego specyfiki oraz włoskich zamówień Memlinga.

 

 

30 listopada 2017 r.

 

 

Chorał czasów zarazy koncert w wykonaniu zespołu Schola Gregoriana Gedanensis

Miejsce: Kościół Świętej Trójcy, ul. Świętej Trójcy 4, 80-822 Gdańsk
Termin: 30 listopada 2017 r., godz. 17.00

Główne pokrewieństwo muzyki i tryptyku polega na wspólnocie czasów i przestrzeni. Gdy w 1473 roku, na skutek powszechnie znanego i do dziś zdumiewającego splotu okoliczności, Sąd Ostateczny trafił do Gdańska, został umieszczony w najznamienitszej jego świątyni – kościele Mariackim, skupiającym życie duchowe miasta. W tym czasie, pomimo niedawnego zwycięstwa nad Krzyżakami i pozbycia się ich politycznej dominacji, w gdańskich kościołach liturgia nadal była sprawowana w rycie krzyżackim notula Dominorum Theutonicorum. Spory zbiór ksiąg liturgicznych z tamtych czasów zachował się w zbiorach Biblioteki Mariackiej, w 1912 roku przekazany jako wieczysty depozyt obecnej PAN Bibliotece Gdańskiej. Dzięki tej unikatowej kolekcji manuskryptów, wyróżnionej w ubiegłym roku wpisaniem reprezentującego ją mszału na listę UNESCO Pamięć Świata, możemy zaprezentować słuchaczom chorał gregoriański współczesny dziełu Memlinga, wykonywany we wspólnej dla obu dzieł przestrzeni kościoła Mariackiego.

            Wybrane do wykonania utwory pochodzą z dwóch manuskryptów – Cantionale oznaczonego sygnaturą MS. MAR. f. 406 oraz Antyfonarza o sygnaturze MS. MAR. f. 410. Są to części brewiarzowe i mszalne, głównie responsoria do tekstów starotestamentowych, pochodzących z Księgi Rodzaju, przeznaczone na pierwszą niedzielę przedpościa. Responsoria przywołują historię stworzenia świata i człowieka oraz dzieje jego upadku. Ten chorałowy obraz początku świata dopełnia dzieło Memlinga, które w sugestywny i przejmujący sposób obrazuje apokaliptyczną wizję końca świata.

            Chorał czasów zarazy to czwarty program koncertowy przygotowany przez Schola Gregoriana Gedanensis pod kierunkiem Roberta Pożarskiego, wybitnego znawcy i badacza chorału gregoriańskiego, śpiewaka i twórcy, który od 2015 roku kieruje zespołem i towarzyszy mu w badaniach nad gdańskim chorałem.

Program koncertu:

1.    Antiphona Miserere mei Deus

2.    Kyrie

3.    Responsorium prolixum In principio fecit Deus

4.    Responsorium prolixum In principio Deus creavit

5.    Responsorium prolixum Formavit igitur Dominus

6.    Responsorium prolixum Tulit ergo Dominus

7.    Responsorium prolixum Dixit Dominus Deus

8.    Responsorium prolixum Inmisit Dominus

9.    Responsorium prolixum In sudore vultus tui

10.                       Responsorium prolixum Esse Adam

11.                       Responsorium prolixum Ubi est Abel

12.                       Responsorium breve In manus tuas

Wstęp na koncert jest bezpłatny.

Koncert jest sfinansowany ze środków Miasta Gdańska.

 

Wernisaż wystawy „Zamieszkać z Chrystusem i Marią. Sztuka dewocji osobistej w Niderlandach 1450–1530. Wystawa ze zbiorów polskich”

Kurator: dr hab. Marcin Kaleciński prof. UG

Miejsce: Muzeum Narodowe w Gdańsku / Oddział Zielona Brama, ul. Długi Targ 24, 80-828 Gdańsk

Termin: wernisaż 30.11.2017, ekspozycja 1.12.2017 – 28.02.2018

 

Wystawa „Zamieszkać z Chrystusem i Marią. Sztuka dewocji osobistej w Niderlandach 1460–1520” przedstawia fenomen sztuki religijnej późnego średniowiecza – twórczość powstałą poza liturgią i oficjalnym kultem, bez bezpośredniej kontroli Kościoła, zrodzoną z emocjonalnej potrzeby religijnej więzi. Prezentowane dzieła pochodzą z polskich zbiorów państwowych, kościelnych i prywatnych.

Wielki niderlandzki teolog XIV wieku Geert Groote tak pisał o potrzebie otaczania się świętymi obrazami: [...] wszystko zaś po to, by prowadzić rozmowę, szukać rady i zadawać pytania Jemu oraz świętym; by składać siebie Jemu i im w ofierze, jak to czynią posłuszni domowi słudzy; i byśmy wierni w tej służbie i posłuszeństwu, również [mogli] prosić o pomoc i wyzbyć się pragnień; zaiste zamieszkać w jednym domu z Chrystusem i Marią, pielgrzymować z pielgrzymami, płakać z płaczącymi, radować się z radującymi i cierpieć z cierpiącymi.

Na wystawie zobaczymy dzieła ukazujące macierzyństwo Marii i Pasję Chrystusa w intymnym, lecz dramatycznym i zacierającym dystans kadrze. Trzymane, wręcz tulone w rękach, oglądane twarzą w twarz, miały szczególny wymiar poznawczy, dawały wrażenie osobistego udziału w Męce, „pośredniczyły” w odpuszczeniu grzechów i zagwarantowaniu wstawiennictwa Marii. Sztuka dewocji osobistej (najszlachetniej rozumianej pobożności) była uzewnętrznieniem obyczajów, nurtów i praktyk religijnych, a jej fundamentem był XIV-wieczny nurt religijny devotio moderna, w którym objawił się model życia wspólnotowego i pobożności pozaliturgicznej, indywidualnej, o wyraźnym rysie mistycznym. Na wystawie ujrzymy dzieła mistrzów niderlandzkich schyłku gotyku i renesansu specjalizujących się w malarstwie na potrzeby osobistej dewocji, w tym m.in. prace z warsztatów Albrechta Boutsa, Mistrza Legendy św. Marii Magdaleny, Joosa van Cleve i Quentina Massysa.

Mentalność religijną w Niderlandach w sposób szczególny kształtowały bogato iluminowane modlitewniki. Ich codzienna, pobożna lektura nadawała dniom rytm, a modlącemu się – poczucie uświęcenia czasu i troski o pośmiertne losy duszy. Podstawową funkcją modlitewników było uświadomienie człowiekowi jego grzesznej natury – praktyki modlitewne służyły jej przezwyciężeniu na drodze do zbawienia, pozwalały wiernym mentalnie pielgrzymować u boku Chrystusa. Gdańska wystawa będzie nadzwyczajną i pierwszą w tak szerokim wyborze okazją do obejrzenia większości niderlandzkich modlitewników ze zbiorów polskich, w tym przede wszystkim z Biblioteki Czartoryskich Muzeum Narodowego w Krakowie. Wczesne niderlandzkie metaloryty i miedzioryty dewocyjne funkcjonowały w sferze prywatnej i służyły religijnej refleksji. Często naklejano je na ściany, wklejano do kodeksów, a zwłaszcza do prywatnych modlitewników. W prezentowanym na wystawie wyborze zwracają uwagę unikatowe metaloryty, wklejki w inkunabułach ze zbiorów Biblioteki Gdańskiej PAN oraz miedzioryty pasyjne Mistrza I A M van Zwolle. Szczególnie cennym świadectwem mobilnej sztuki dewocji jest tapiseria ze Świętą Rodziną z początku XVI wieku, jedna z kilkunastu tego typu zachowanych na świecie.

W ramach wystawy po raz pierwszy zostanie zrekonstruowane wnętrze znane z niderlandzkiej ikonografii Zwiastowania, wypełnione oryginalnymi średniowiecznymi meblami, dewocjonaliami i przedmiotami codziennego użytku. W tej wyodrębnionej przestrzeni zwiedzający znajdą m.in. rzadkie w zbiorach polskich figurki dewocyjne z Mechelen. Te i inne eksponaty, niegdyś świadectwa żarliwej wiary, dadzą widzom okazję do szczególnej refleksji nad fascynującym przejawem kultury religijnej, którym była sztuka dewocji osobistej w Niderlandach u schyłku gotyku i we wczesnym renesansie.

 

Wystawa została sfinansowana ze środków Ministerstwa Kultury i dziedzictwa Narodowego

 

 

1 grudnia 2017 r.

 

I Sympozjum Memlingowskie Hans Memling i sztuka dewocji osobistej w Niderlandach XV i początku XVI w.

Autor koncepcji i opiekun naukowy sympozjum dr hab. Marcin Kaleciński prof. UG

Miejsce: Hotel Almond, ul. Toruńska 12, 80-747 Gdańsk

Termin: 1 grudnia 2017 r., godz. 10.00–17.00

 

Przedmiotem sympozjum będzie zarówno dewocyjna twórczość Memlinga, jak i twórców niderlandzkich XV i początku XVI wieku. Obejmie obrazy, ryciny, wczesne książki drukowane, manuskrypty iluminowane, rzeźby, tapiserie, drobne przedmioty dewocyjne.

Słowa kluczowe: devotio moderna, Kultbild, Andachtsbild, simulacrum, dyptyki, tryptyki dla potrzeb indywidualnej pobożności, hierarchia ich oglądu, typy ikonograficzne: Mater Dolorosa, Vir dolorum i inne, repetycje wizerunków acheiropoietycznych, obiekty dewocyjne jako pamiątka i zastępstwo obrazu kultowego, relacja między tekstem a obrazem, dotykalność obiektu dewocyjnego, obraz dewocyjny jako przedmiot manipulacji, druki dewocyjne, kodeksy iluminowane, praktyki modlitewne, gesty modlitewne, obrazy do dewocji osobistej – funkcje, kontekst przestrzenny, kontekst teologiczny, psychologiczny, antropologiczny; seryjność i standaryzacja produkcji sztuki dewocyjnej, drobne przedmioty dewocyjno-medytacyjne.

 

Udział w I Sympozjum Memlingowskim wymaga rejestracji, która trwa do 28 listopada 2017 r.

 

 

2 grudnia 2017 r.

Nicola Boccini, Sąd Ostateczny

Miejsce ekspozycji: Muzeum Narodowe w Gdańsku / Oddział Sztuki Dawnej, ul. Toruńska 1, 80-822 Gdańsk
Termin: wernisaż 2 grudnia, godz. 18.00, ekspozycja 3.12.2017 – 4.03.2018
Kurator: Claudia Bottini

Sąd Ostateczny to ceramiczna instalacja multimedialna wykonana przez Nicolę Bocciniego, włoskiego artystę ceramika, na co dzień mieszkającego i tworzącego w Derucie k. Perugii. Obiekt został zbudowany z porcelanowych komponentów i stanowi medium dla przygotowanych w formie wideo fragmentów Sądu Ostatecznego Hansa Memlinga, a także innych elementów wizualnych wyświetlanych w zaprogramowanych sekwencjach. Artysta skonstruował współczesną wizję sądu ostatecznego, zachowując treść obrazu, jego ikonografię i symbolikę.
Sześciokątne panele zostały wykonane z glinki porcelanowej kostnej (jest to szczególny rodzaj tworzywa do produkcji delikatnej porcelany) poprzez odlewanie z gęstwy w formie gipsowej. Wykorzystana technika ma nazwę „żyłki w porcelanie”, tzn. w glinkę porcelanową kostną jeszcze przed jej wyschnięciem jest wkładany drut miedziany na głębokość ok. 3 mm. Podczas wypalania w wysokiej temperaturze drut miedziany użyty jako deseń paneli ulega stopieniu, a jego opary zabarwiają element porcelanowy na wskroś, tworząc zielone linie.
Wszystkie 22 panele zostały wykonane ręcznie i trzykrotnie wypalone w kompletnym cyklu, przy czym tylko raz w temperaturze ok. 1320°C. W trakcie pracy Bocciniemu udało się opracować podstawę teoretyczną tego procesu: porcelanowa glinka kostna podczas wypalania w bardzo wysokiej temperaturze najpierw zmniejsza (kurczy się), a następnie zwiększa objętość (rozszerza się). W procesie tym powstały idealnie półprzezroczyste panele o grubości około 2 mm. Wykorzystując współczesne technologie i materiały oraz angażując widzów, których autoportrety fotograficzne staną się częścią panelu w czasie rzeczywistym, artysta interpretuje temat sądu ostatecznego w kontekście ważnych współczesnych zjawisk społecznych, takich jak rasizm, terroryzm, ksenofobia czy konflikty na tle imigracji.

Patronat honorowy
Mieczysław Struk Marszałek Województwa Pomorskiego
Michele Toniaccini Burmistrz Deruty
Instytut Kultury Włoskiej w Warszawie
 

Wspólpraca:
Gisella Gellini prof. sztuki świetlnej, Politechnika w Mediolanie; Claudia Casali dyrektor Międzynarodowego Muzeum Ceramiki w Faenzy; Robert Turło reżyser animacji filmowej, wykładowca animacji na Wydziale Grafiki ASP w Gdańsku; Raffaele Bacchi inżynier elektroniki lotniczej; Marek Kuczyński muzyka, udźwiękowienie, Grażyna Rigall projekty malarskie, Mateusz Kozłowski modele 3D i animacje 3D; Sławomir Pultyn zdjęcia filmowe; Aleksandra Kobielak, Krzysztof Czerny ruch sceniczny; Andrzej Nowakowski zdjęcia Sądu Ostatecznego Hansa Memlinga; Natalia Helman projekty graficzne materiałów promocyjnych

Projekt został sfinansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Chcesz być na bieząco z informacjami ze świata historii? Jesteśmy na facebooku polnocnej.tv. Szukaj nas na Twitterze oraz wyślij nam maila. 

Tagi: