Jan Olszewski, premier, uczestnik Powstania Warszawskiego, działacz antykomunistyczny, prawnik, zmarł 8 lutego. W mediach od prawa do lewa znaleźć możemy wspomnienia polityków wszystkich opcji i dziennikarzy. W wielu z nich przewijają się słowa: przyzwoity i uczciwy. Tak opisują dawnego premiera – jedynego w historii polskich rządów, który został odwołany w tak gwałtowny sposób. Dlaczego Jego rząd musiał upaść?
„Chciałbym mianowicie, wtedy kiedy ten gmach opuszczę, kiedy skończy się dla mnie ten – nie ukrywam – strasznie dolegliwy czas, kiedy po ulicach mojego miasta mogę się poruszać tylko samochodem albo w towarzystwie torującej mi drogę i chroniącej mnie od kontaktu z ludźmi eskorty, że wtedy, kiedy się to wreszcie skończy – będę mógł wyjść na ulice tego miasta, wyjść i popatrzeć ludziom w oczy. I tego wam – Panie Posłanki i Panowie Posłowie – życzę po tym głosowaniu.” – tymi słowami Jan Olszewski zwrócił się do swoich kolegów i koleżanek z ław poselskich podczas nocnej debaty sejmu 4/5 czerwca 1992 r. przed głosowaniem nad natychmiastowym odwołaniem rządu, na dzień przed planowanym głosowaniem o odwołanie.
Jako premier Jan Olszewski deklarował spowolnienie prywatyzacji majątku państwowego, opowiadał się też za dekomunizacją w Ministerstwie Obrony Narodowej (obejmującą wszystkich żołnierzy i pracowników cywilnych Sił Zbrojnych RP i ministerstwa) oraz w MSW, UOP i Policji (obejmującą też pracowników cywilnych podległych MSW niebędących funkcjonariuszami), nie przygotowując w trakcie kierowania Radą Ministrów rozwiązań prawnych w tym zakresie.
Konflikt na linii prezydent - premier
22 maja 1992 premier Jan Olszewski (mimo parafowania dokumentów 10 dni wcześniej przez wiceministra w tym rządzie) sprzeciwił się podpisaniu klauzuli polsko-rosyjskiego traktatu o przyjaźni i dobrosąsiedzkiej współpracy, która przekazywała bazy, opuszczane przez wojska rosyjskie wycofujące się z Polski, w ręce międzynarodowych spółek polsko-rosyjskich. Premier przekazał sprzeciw rządu, wysyłając depeszę szyfrową do Moskwy na ręce Lecha Wałęsy, który po osobistej rozmowie z Borysem Jelcynem zmienił kontrowersyjny zapis w umowie. Doszło jednak do otwartego konfliktu rządu z urzędującym prezydentem.
Teczki i nocna zmiana
28 maja 1992, Sejm na wniosek posła Janusza Korwin – Mikkego przyjął głosami KPN, PC, ZChN, Solidarności, PSL-PL, PChD i UPR, przy bojkocie głosowania przez UD i KLD, uchwałę zobowiązującą ministra spraw wewnętrznych „do podania do dnia 6 czerwca 1992 pełnej informacji na temat urzędników państwowych od szczebla wojewody wzwyż, a także senatorów, posłów (...), będących współpracownikami Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w latach 1945–1990”. 4 czerwca 1992 o godzinie 10:00 minister spraw wewnętrznych Antoni Macierewicz doręczył Konwentowi Seniorów Sejmu RP listę nazwisk 64 członków rządu (w tym: szefa doradców premiera, dwóch konstytucyjnych ministrów oraz 6 wiceministrów), posłów i senatorów (niemal ze wszystkich klubów sejmowych), którzy – wg zachowanych zapisów archiwalnych z czasów PRL – byli ewidencjonowani przez UB/SB jako ich tajni współpracownicy.
Dodatkowa lista, zawierająca dane dotyczące 2 osób o szczególnym znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa (chodziło o ówczesnego prezydenta RP Lecha Wałęsę oraz ówczesnego marszałka Sejmu Wiesława Chrzanowskiego została przesłana prezydentowi, premierowi, marszałkom Sejmy i Senatu, Pierwszemu Prezesowi Sądy Najwyższego i prezesowi Trybunały Konstytucyjnego.
Listy te nie stanowiły precyzyjnego wykonania uchwały Sejmu, gdyż nie zawierały nazwisk wojewodów. Nazwiska polityków z obu list w ciągu kilku godzin przedostały się do dziennikarzy, ale tylko nieliczne tytuły prasowe je opublikowały. Pierwszą gazetą, która się na to zdecydowała był tygodnik TAK, a następnie powołując się na Tygodnik TAK 11 lipca 1992 roku opublikował ją tygodnik Najwyższy Czas!. Obie listy zostały utożsamione z listą agentów, a ich ujawnienie spowodowało gwałtowną reakcję elity politycznej.
W nocy w 4/5 czerwca w Sejmie wrzało. W kuluarach trwało liczenie głosów. Za wnioskiem głosowało 273 posłów, przeciw 119, zaś 33 wstrzymało się od głosu. Uchwałą Sejmu z 5 czerwca 1992 Jan Olszewski został pozbawiony urzędu. Wydarzenia z 4 i 5 czerwca 1992 roku nierozerwalnie związane z „listą Macierewicza” często określa się mianem „nocy teczek”. Jan Olszewski po roku 1992 w polskiej polityce już niewiele osiągnął zdobywając w każdych wyborach, w których startował marginalne poparcie. Odszedł 8 lutego 2019 roku po przegranej walce z długotrwałą chorobą.
oprac. Karolina Łucja Białke
foto: wikipedia.com
Chcesz być na bieząco z informacjami ze świata historii? Jesteśmy na facebooku polnocnej.tv. Szukaj nas na Twitterze oraz wyślij nam maila.