Pan Jan i jego androny

2 lipca 1966 r. zmarł w Warszawie Jan Brzechwa, właściwie Jan Wiktor Lesman, pisarz i poeta znany przede wszystkim z twórczości przeznaczonej dla najmłodszych.

Urodził się 15 sierpnia w 1898 r. w miejscowości Żmerynka (w dzisiejszym ukraińskim obwodzie winnickim), w spolonizowanej rodzinie żydowskiej. Jego dziadek, Barnard Lesman prowadził w Warszawie firmę księgarsko-wydawniczą. J. W. Lesman od dzieciństwa identyfikował się jako Polak, a deklaracja w tej sprawie wyrażona na egzaminie w gimnazjum w okresie zaboru rosyjskiego spowodowała nawet obniżenie najwyższej oceny z historii, wystawionej na podstawie udzielonej przez niego odpowiedzi.
 
Wkrótce po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Lesman rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, i służąc w szeregach Legii Akademickiej, wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po ukończeniu uczelni pracował jako adwokat i radca prawny, specjalizując  się w prawie autorskim. Jego opracowania w tym zakresie, publikowane m.in. na łamach specjalistycznego pisma „Palestra” miały nowatorski charakter. W dwudziestoleciu międzywojennym J. W. Lesman, który swoich sił jako poeta i pisarz próbował od dzieciństwa, stał się znanym literatem. Za namową brata stryjecznego, poety Bolesława Leśmiana (1877-1937) przyjął pseudonim Jan Brzechwa. Pierwszy zbiór dla dzieci wydał w 1938 r.
 
W trakcie II wojny światowej Janowi Brzechwie dopisywało wyjątkowe – jak na okoliczności – szczęście. Trafił wprawdzie na niemiecką listę polskich twórców pochodzenia żydowskiego, jednak udało mu się uniknąć zamknięcia w getcie. Przez pewien czas ukrywał się w okolicach Krakowa i Warszawy, większość okupacji spędził jednak w Warszawie, a jego tożsamość stanowiła tajemnicę poliszynela. Brał udział w Powstaniu Warszawskim.
 
Ponadczasowe – jak się okazało – utwory Brzechwy dla dzieci spotykały się przez wiele lat z krytyką pedagogów, którym nie podobało się, że nie posiadają morału. Inaczej jednak ocenili je najmłodsi i ich rodzice, którzy zafascynowali się oryginalnymi skojarzeniami i mistrzostwem słowa poezji czy alternatywnym światem, wykreowanym w pisanej podczas II wojny światowej Akademii Pana Kleksa. Dziś twórczość Jana Brzechwy stanowi klasykę polskiej literatury dziecięcej.
 
Jan Brzechwa pochowany jest na Cmentarzu Wojskowym na warszawskich Powązkach.
oprac. KLB

Chcesz być na bieząco z informacjami ze świata historii? Jesteśmy na facebooku polnocnej.tv. Szukaj nas na Twitterze oraz wyślij nam maila. 

Tagi: