Znaleźliśmy kultowy „Niesamowity Dwór” z powieści Zbigniewa Nienackiego! Jego właścicielka pod koniec lat osiemdziesiątych XX w., szukając opisanych w książce skarbów, dosłownie rozpruła piękny zabytek.
Bartosz Gondek
„Niesamowity Dwór”, którego tytuł rozwinięto później do „Pan Samochodzik i Niesamowity Dwór”, to jedna z najpopularniejszych powieści Zbigniewa Nienackiego. Wydano ją po raz pierwszy w 1969 roku i doczekała się aż 10 wydań. Sławny detektyw i historyk sztuki – Pan Tomasz N, znany lepiej jako „Pan Samochodzik”, po kilku udanych akcjach, związanych z odzyskiwaniem lub odnalezieniem przedmiotów będących częścią dziedzictwa narodowego, zostaje kustoszem przekazanego państwu dworu pana Czerskiego w Janówce. Jego podwładnymi są panna Barbara Wierzchoń i Jan Bigos. Wkrótce okazuje się, że dwór ma swoją tajemnicę. W nocy, a także podczas nieobecności kustosza i jego pomocników, we dworze ktoś grasuje. Wkrótce okazuje się, że dwór był kiedyś siedzibą loży masońskiej, która pozostawiła tutaj swoje skarby. Ma zaś na nie ochotę grupa znanych złodziei dzieł sztuki. Po wielu niespodziewanych zwrotach akcji, powieść kończy się happy endem. Złodzieje zostają aresztowani, dwór staje się pięknym muzeum, a Pan Samochodzik dostaje kolejne niezwykłe zadanie. Powieściowy dwór i park w Janówce oddalone są o około 200 kilometrów od Warszawy. Jak pisze w książce Nienacki: „Janówka leży „w lasach nad Pilicą” i „stoją w niej trzy domy Funduszu Wczasów Pracowniczych.” Na podstawie tego fragmentu, miłośnicy prozy Zbigniewa Nienackiego wysnuli tezę, że, podobnie jak to miało miejsce choćby w "Wyspie Złoczyńców", czy w "Templariuszach", autor wykorzystał pobyt w tych właśnie domach wczasowych na zebranie materiałów i spostrzeżeń do nowej powieści, a zmienił tylko nazwy miejscowości i być może skomponował książkową okolice, miksując zgodnie ze swoją potrzebą rzeczywiste szczegóły topograficzne. Miłośnicy i zarazem badacze prozy Nienackiego lokowali Janówkę, jako dwory w Milejowie, Mrogach, czy Starym Gostkowie w okolicach Piotrkowa. Na podstawie informacji, jakie zawarła internautka, Pani Katarzyna Suchecka, na facebookowej grupie „Dwory i Pałace Polski”, ustaliliśmy gdzie naprawdę znajduje się pierwowzór „Niesamowitego Dworu”. Ta prawdziwa historia, choć zawiera wszystkie książkowe wątki – niesamowitego właściciela, klątwę i złodziejską szajkę, prującą dwór w poszukiwaniu skarbów, niestety nie ma pozytywnego, książkowego zakończenia.
Wpis Pani Katarzyny, załączony do 77 zdjęć, jest bardzo skondensowany: „Dwór w Parcicach (powiat wieruszowski, woj. łódzkie) wzniósł na przełomie XVIII i XIX wieku hrabia Leopold Trepka. Można domniemywać, że dwór ten stanął na fundamentach, wcześniejszej siedziby szlacheckiej Elżbiety Czartoryskiej. O jej związkach z Parcicami świadczyć miała stara tablica nagrobkowa z 1623 r., którą odnaleziono po wojnie i przewieziono na cmentarz w Czastarach. Los tej tablicy nie jest dzisiaj znany. Podczas II wojny światowej dwór przejęli niemieccy osadnicy . Po wojnie osadzono w obiekcie Szkołę Podstawową , następnie dwór wynajmował pisarz Zbigniew Nienacki. W latach 80-tych dwór przekazano Skarbowi Państwa , a ta gminie Czastary. Ta sprzedała budynek prywatnej osobie. Właścicielka szukała skarbów dewastując dwór... A gdy już nie było co zniszczyć lub wywieźć, wyjechała za za granicę (w 1992 r.). Nie stawiła się na żadne z licznych wezwań sądowych. Piece z tego dworu znajdują się w Muzeum w Ożarowie. W obrębie parku znajdują się unikalne w skali Europy dwa platany kalifornijskie (Platanus racemosa) oraz bardzo stary dąb, którego obwód wynosi 6,25 m. Co zostało z niegdyś pięknego dworu ... Ponownie sprzedany, park został uporządkowany ... A dwór... popada w coraz większą ruinę”.
Postanowiliśmy szukać dalej. Bardzo ciekawe informacje na temat Parcic przynosi Wikipedia, według której w 1925 roku majątek został kupiony przez Witolda Nowickiego, dobrego gospodarza, który był odpowiedzialny za rozbudowę budynku Po śmierci Witolda Nowickiego w 1955 majątek stał się własnością jego córki Zofii, która próbowała przez kilka lat nim samodzielnie gospodarować, jednak było to ponad jej siły. Tutaj pojawia się ponownie wynajmujący obiekt Zbigniew Nienacki. Ale - czy na pewno wynajmował? A może korzystał z obiektu jako członek rodziny? Przecież tak naprawdę nazywał się … Zbigniew Tomasz Nowicki, urodzony w 1929 roku w Łodzi.
Wielbiciele prac Nienackiego podkreślają fotograficzne oddanie detali „Niesamowitego Dworu”. Pieców, kominków, detali wyposażenia. Na podstawie opisów zawartych w powieści, Grzegorz Płoński odtworzył nawet plan dworu, na którym znajdujemy okrągły salon, którego ścianę widzimy na zdjęciach zrujnowanych murów Parcic… Dwór w Parcicach i Niesamowity Dwór różnią się tylko rozkładem pokoi na piętrze. Ale - plan książkowego budynku nie uwzględnia piętrowej dobudówki w Parcicach.
Jak już wspominaliśmy, w 1988 roku dwór kupiła Krystyna Gancarczyk-Hjorth, która podjęła się odbudowy obiektu. Kiedy ruszyły prace budowlane, okazało się, że cel jest zupełnie inny. Rozebrano dach i zaczęto wykopy w środku budynku, które poważnie naruszyły fundamenty. Lokalni mieszkańcy wspominali, że wyglądało to jak poszukiwanie skarbów. Tym bardziej, że szczególnie szukano w miejscach, które przywoływano w „Niesamowitym Dworze”. W 1992 roku zakończono prace. Zniknęła też właścicielka. W 2008 roku obiekt został sprzedany na licytacji lokalnemu przedsiębiorcy Józefowi Sutowi. W 2009 roku rozpadł się fronton dworu. Obecnie bardzo zaniedbany budynek prawie całkowicie uległ ruinie.
Książkowy „Niesamowity Dwór” miał przetrwać jako muzeum. Wygląda na to, że oryginał nie będzie miał tyle szczęścia. Szkoda, bo obecny stan obiektu, wobec całkowitej dewastacji wnętrz, pozwala przy jego odbudowie, na dowolną adaptację wnętrz, a to w przypadku na przykład funkcji komercyjnych, ogromna zaleta. Wokół mamy piękny park… Może komuś uda się zatem zrobić jak Pan Samochodzik i … uratować miejsce, w którym narodziła się koncepcja jednego z najlepszych odcinków „Pana Samochodzika”?
(Red.) Bartosz Gondek, www.polnocna.tv, www.strefahistorii.pl fot: Katarzyna Suchecka, Grzegorz Płoński
Chcesz być na bieząco z informacjami ze świata historii? Jesteśmy na facebooku polnocnej.tv. Szukaj nas na Twitterze oraz wyślij nam maila.