Po rewolucji industrialnej zaczęły się rodzić masowe ruchy społeczne. Szczególnym katalizatorem była Wiosna Ludów w 1848 roku. W XIX wieku na tej fali powstały ruchy komunistyczne i nacjonalistyczne. Również ludność judaistyczna zaczęła organizować się, powstawały idee stworzenia własnych partii oraz państwa narodowego.
Ruch nacjonalizmu żydowskiego przyjął nazwę syjonizmu od wzgórza Syjon na którym znajdowała się świątynia jerozolimska. Ukazanie się w roku 1882 rokiem (gdy dzieła „Autoemancipation” autorstwa Leo Pinskera uważa się za początek istnienia tego ruchu. Pisał on, że: „Świat ujrzał w żydostwie niesamowitą postać nieboszczyka, błąkającego się wśród żyjących.Strach przed Żydem – upiorem potęgował się i rósł z każdem pokoleniem A od bojaźni do nienawiści jest tylko jeden krok. (...) dla żyjących Żyd jest trupem, dla miejscowego – cudzoziemcem, dla osiadłego – włóczęgą, dla posiadacza – żebrakiem, dla biednego – wyzyskiwaczem i milionerem, dla patrioty – człowiekiem bez kraju, dla wszystkich – znienawidzonym rywalem” .
Jednym z czynników skupiających ruch syjonistyczny był pojawiający się nowoczesny antysemityzm dążący do wyrugowania Żydów z życia politycznego i społecznego narodów, pośród których żyli. Udział w tym miały rasistowskie publikacje Josepha Gobineau, oraz Hustona Stewarda Chamberlaina W ten sposób osłabł ruch asymilacji. Sporym problemem była tożsamość wspólnoty, Żydzi dzielili się na operujących językiem jidysz aszkenazyjskich oraz sefadyjczyków operujących dialektami judeo-romańskimi. Problematyką „ciągłości pokoleń” zajmował się przede wszystkim Moses Hess. W swym dziele „Rzym i Jerozolima” pomimo, iż był socjalistą, uznawał prawo Żydów do Palestyny. Nawoływał do stworzenia socjalistycznej wspólnoty w Palestynie, miała być to odpowiedź na wzrastający w Europie antysemityzm.
Cele syjonizmu
Największy bez wątpienia wpływ na stworzenie ruchu syjonistycznego miał Teodor Herzl. Jego światopogląd zmienił się na syjonistyczny, gdy w 1894 r. jako korespondent wiedeńskiej gazety był świadkiem publicznej degradacji francuskiego oficera o żydowskim pochodzeniu. Należy pokreślić, ze działał on już w czasie kiedy następowały pierwsze alije, czyli emigracje Żydów do Palestyny. W roku 1896 opublikował on „Państwo żydowskie”, gdzie zawierał postulaty utworzenia go właśnie w Palestynie. Dzięki jego działaniom odbył się rok później w Bazylei Światowy Kongres Syjonistyczny. W jego postanowieniach znalazły się:
„1. Celowe popieranie kolonizowania Palestyny żydowskimi rolnikami, rzemieślnikami i wytwórcami.
2. Organizowanie i zespalania całego żydostwa przez odpowiednie miejscowe i ogólne urządzenia stosownie do ustawodawstwa danego kraju.
3. Wzmocnienie żydowskiego samopoczucia i narodowej tożsamości.
4. Kroki przygotowawcze do uzyskania przyzwoleń rządu potrzebnych do osiągnięcia celów syjonizmu”
Powstała również Światowa Organizacja Syjonistyczna złożona z Egzekutywy i Rady Głównej liczącej po 70 członków. Herzl uważał, że w celu uzyskania terytorium dla Żydów należy zdobyć przychylność mocarstw, poprzez polityczne lobby. Wobec oporu mocarstw w kwestii osadnictwa w Palestynie, konges podejmował różne koncepcje, wśród nich m.in. półwysep Synaj oraz Cypr.
Jednocześnie ruch Hovevei Zion (Miłośnicy Synaju) promował emigrację do Palestyny już od lat 80 XIX wieku. Pierwsza alija, czyli emigracja żydowska, datowana jest na lata 1881-1903. Objęła przede wszystkim uchodźców z terenów Imperium Rosyjskiego, gdyż ci byli narażeni na największe prześladowania w ówczesnym czasie. Organizacja była zarejestrowana w Rosji jako charytatywna, jednakże rzeczywistym jej celem była emigracja do Palestyny. Pierwsza alija objęła około 25 tys. emigrantów. Po kongresie w Bazylei kongres syjonistyczny również promował tego typu działania. W roku 1904 na VI Kongresie Syjonistycznym padła propozycja Wielkiej Brytanii utworzenia siedziby narodowej dla Żydów w Ugandzie. Misja, która sprawdzała warunki osadnicze wypowiedziała się negatywnie, jednakże w związku z prześladowaniami rosyjskich Żydów rozważano „przejściowe osadnictwo” w tej lokalizacji.
Po śmierci Teodora Herzla, nastąpił powrót do palestyńskiej koncepcji. W latach 1904-1914 przybyło do Palestyny od 35 do 40 tysięcy emigrantów głównie z terenów carskiej Rosji. Z pewnością wpływ miały wciąż nie ustające pogromy na ludności wyznania mojżeszowego. Rozpoczęto tworzenie kibuców, czyli wspólnotowych gospodarstw rolnych. Po rewolucji 1905 roku ożywił się również ruch lewicowy, a także powstały liczne gazety i organizacje syjonistyczne. W 1910 roku Jehoshua Hankin kupił od libańskiego właściciela w Dolinie Jezreel. W następnym roku powstała tam pierwsza spółdzielnia rolnicza Merhawa. Osadnictwo judaistyczne stało się jednym z istotniejszych elementów w regionie, Wielka Brytania oraz Francja stawały najczęściej po stronie Żydów. Związane było to przede wszystkim z chęcią osłabienia dominacji Imperium Osmańskiego na tym terenie. Obawiano się co prawda reakcji podobnej do prześladowań Ormian, jednakże nie nastąpiły one.
Piotr Celej
Chcesz być na bieząco z informacjami ze świata historii? Jesteśmy na facebooku polnocnej.tv. Szukaj nas na Twitterze oraz wyślij nam maila.